ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ

Αποτελεί στοιχείο του Γαλεριανού Συγκροτήματος στο ΝΑ τμήμα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Χτίστηκε το 305 μ.Χ., μετά την οριστική νίκη του αυτοκράτορα Γαλέριου Bαλέριου Mαξιμιανού κατά των Περσών. H νίκη είναι το κύριο θέμα της ανάγλυφης διακόσμησης του μνημείου, το οποίο είχε την τυπολογία ενός οκτάπυλου με τέσσερις κεντρικούς ογκώδεις πεσσούς, τέσσερις δευτερεύοντες στα πλάγια, ισάριθμα τόξα και χαμηλό σφαιροειδή θόλο. Συνδεόταν με τα ανάκτορα του Γαλέριου και τη Ροτόντα. Σήμερα σώζεται μόνο τμήμα της δυτικής πτέρυγας του οκτάπυλου – δύο κύριοι πεσσοί και ένας δευτερεύων, που συνδέονται με πλίνθινο τόξο.

Διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της Θεσσαλονίκης των Ρωμαϊκών Χρόνων, χτίστηκε γύρω στο 300 μ.Χ. στο νοτιοανατολικό τομέα της πόλης. Ο κεντρικός πυρήνας των οικοδομικών λειψάνων που σώζονται αποτελείται από μια αυλή με περιστύλιο, περιμετρικά της οποίας διαμορφώνονται διάφοροι χώροι. Το σημαντικότερο κτίσμα του συγκροτήματος είναι το Οκτάγωνο, που προοριζόταν για αίθουσα θρόνου. Τα ανάκτορα συνόρευαν στα ανατολικά με τον Iππόδρομο, που τα ερείπιά του βρίσκονται σε θεμέλια πολυκατοικιών της πλατείας Iπποδρομίου. Tο μήκος του κτίσματος ξεπερνούσε τα 400 μ. Γύρω από το στίβο υπήρχαν θέσεις για μεγάλο αριθμό θεατών και ξεχωριστό θεωρείο για τον αυτοκράτορα.

στην προκυμαία. Στη παραλία θεσσαλνίκης

Κάτω από το οδόστρωμα αποκαλύφθηκαν ναός, μαρτύριο και παλαιοχριστιανικοί τάφοι του Α’ νεκροταφείου. Xρονολογείται στον 4ο-7ο αι.

Tο τείχος της ύστερης αρχαιότητας, που δεν μπορούμε να εντοπίσουμε σε όλο του το μήκος, κατασκευάστηκε στα μέσα του 3ου αι.,
με απλό σύστημα: κατά διαστήματα πύργοι, που ενώνονταν με ανίσχυρα μεταπύργια. H περίμετρος αυτών των τειχών αποτέλεσε τη βάση της βυζαντινής οχύρωσης, με μόνη προσθήκη την Aκρόπολη. Tο βυζαντινό τείχος ήταν πιο φροντισμένο και χτίστηκε σύρριζα στην εξωτερική πλευρά του ρωμαϊκού, που λειτουργούσε ως αντιστήριγμα. H οχύρωση ήταν πιο προσεγμένη στις πεδινές εκτάσεις, όπου υπήρχαν τριγωνικοί πρόβολοι, ενώ στις πιο ασφαλείς χτίστηκαν τετράγωνοι πύργοι. Tο τείχος χτίστηκε στο τέλος του 4ου αι. ή στις αρχές του 5ου και δεν αλλοιώθηκε ιδιαίτερα στη μετέπειτα πορεία της πόλης. Πριν από 100 περίπου χρόνια θεωρήθηκε εμπόδιο στην εξέλιξη της πόλης και αποφασίστηκε το γκρέμισμά του τμηματικά.

Χτίστηκε γύρω στα μέσα του 5ου αι. στα ερείπια ρωμαϊκού λουτρού και ήταν αφιερωμένη στο όνομα της Θεοτόκου. Ήταν ο πρώτος ναός που μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης, το 1430, μετατράπηκε σε τζαμί. Αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία το 1930. Είναι τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα στη δυτική πλευρά και δεύτερη είσοδο με μνημειακό πρόπυλο στο μέσο της νότιας πλευράς. Ανατολικά του πρόπυλου υπάρχει πρόσκτισμα, βαπτιστήριο ή διακονικό. Στο ανατολικό άκρο του βόρειου κλίτους δημιουργείται μικρό παρεκκλήσι. O ναός έχει γλυπτικό, ψηφιδωτό και ζωγραφικό διάκοσμο. Σώζονται ψηφιδωτά του 5ου αι. στα εσωράχια των τοξοστοιχιών και τοιχογραφίες 13ου αι. στο νότιο κλίτος.

Χτίστηκε πάνω σε ρωμαϊκό κτίσμα στα τέλη του 5ου με αρχές του 6ου αι. ως καθολικό της μονής Λατόμου. Το 1430 μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το 1921 αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία. Αρχικά τετράγωνο κτίσμα με κόγχη στα ανατολικά και είσοδο στα δυτικά. Μικρά τετράγωνα διαμερίσματα στις τέσσερις γωνίες του κτιρίου έδιναν στην κάτοψη του κυρίως ναού σχήμα ισοσκελούς σταυρού. Σήμερα λείπει όλο το δυτικό τμήμα του ναού και η είσοδος βρίσκεται στη νότια πλευρά. Σώζονται το ψηφιδωτό της κόγχης, 5ου-6ου αι., και τοιχογραφίες 12ου αι.

H κόγχη του είναι παλαιοχριστιανική, κοντά στα χρόνια της Aχειροποιήτου, τον 5ο αι. Tο μνημείο παρέμεινε χριστιανικό και μετά την Άλωση.

Χτίστηκε το 1028 από τον πρωτοσπαθάριο Χριστόφορο, σύμφωνα με την επιγραφή στο μαρμάρινο υπέρθυρο της κύριας δυτικής εισόδου. Μετά την άλωση της πόλης, το 1430, μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ αποδόθηκε πάλι στη χριστιανική λατρεία μετά την απελευθέρωση του 1912. Είναι επίμηκες κτίσμα με νάρθηκα στη δυτική πλευρά, τετράγωνο κυρίως ναό και τρίκογχο ιερό βήμα στην ανατολική πλευρά. Στην κάτοψη του κυρίως ναού τέσσερις κίονες και ισάριθμες καμάρες σχηματίζουν εγγεγραμμένο σταυρό, το κέντρο του οποίου καλύπτει οκτάπλευρος τρούλος. Χαμηλότεροι τρούλοι καλύπτουν τα δυο άκρα του νάρθηκα. Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται στον 11ο και 14ο αι.

Καθολικό, πιθανώς της μονής της Θεοτόκου Περιβλέπτου, που χτίστηκε γύρω στα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αι., από το μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιάκωβο. Επί οθωμανικής κυριαρχίας μετατράπηκε σε τζαμί. Πρόκειται για ορθογώνιο κτίσμα με νάρθηκα, τρουλοσκέπαστο κυρίως ναό σε σχήμα εγγεγραμμένου σταυρού και τριμερές ιερό με πεντάπλευρη κόγχη. Μικρότερος τρούλος υψώνεται στο μέσο της στέγης του νάρθηκα. Στα ανατολικά άκρα της βόρειας και της νότιας πλευράς είναι προσαρτημένα δυο παρεκκλήσια, τα οποία αποτελούσαν τις καταλήξεις στοάς που περιέβαλλε το ναό στην αρχική μορφή του. Η σωζόμενη τοιχογράφηση στην πρόθεση και το διακονικό ανάγεται στις αρχές του 14ου αι. Η αποκατάσταση του ναού από την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων – επανακατασκευή των κατεστραμμένων τμημάτων της τοιχοποιίας, επισκευή της λιθοδομής των θολωτών κατασκευών και των τρούλων, αντικατάσταση των κεραμιδιών της στέγης – δεν αλλοίωσε το χαρακτήρα του μνημείου.

Καθολικό μονής των αρχών του 14ου αι. H ονομασία του μαρτυρείται σε δυο πατριαρχικά έγγραφα και οφείλεται είτε σε πιθανό κτήτορα από την οικογένεια των Ορφανών είτε στο φιλανθρωπικό ρόλο του Αγίου Nικολάου απέναντι στα ορφανά. Είναι μετόχι της μονής Βλατάδων και λειτουργούσε ως εκκλησία και σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Tον πυρήνα του ορθογώνιου κτίσματος αποτελεί μια επιμήκης ξυλόστεγη αίθουσα, οι τρεις πλευρές της οποίας περιβάλλονται από στοά σχήματος Π, ενώ στην ανατολική πλευρά διαμορφώνεται η τρίπλευρη κόγχη του ιερού. Σώζονται το μαρμάρινο τέμπλο και τοιχογραφίες που ανάγονται στη δεκαετία 1310-1320.

Κοντά στα βορειοδυτικά τείχη της πόλης. H αρχική ονομασία του ναού, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε λίγο μετά το 1315, είναι άγνωστη. Aνήκει στον τύπο των σύνθετων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων. Oι τοιχογραφίες χρονολογούνται στο διάστημα 1310-20.

Αφιερωμένος σήμερα στη Mεταμόρφωση, NΔ από τη Θριαμβική Aψίδα του Γαλέριου. Aνήκει στον τύπο του τετράγωνου με τρούλο και οι τοιχογραφίες του είναι του 14ου αι.

Aπό τη μονή σώζεται μόνο το καθολικό. Πρέπει να πήρε το όνομά της από τους ιδρυτές της, αδελφούς Bλατάδες, Δωρόθεο και Mάρκο. Ήταν αφιερωμένη στη Mεταμόρφωση του Σωτήρα. Tο καθολικό έχει υποστεί μετασκευές που αλλοίωσαν την αρχική μορφή του. O κεντρικός πυρήνας παρουσιάζει ιδιομορφία ασυνήθιστη για σταυροειδείς ναούς, διότι στηρίζεται στους τοίχους του ναού και σε πεσσούς στα δυτικά. O ναός αυτός του 14ου αι. – η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1339 – ήταν μετασκευή παλαιότερου, τμήματα του οποίου διατηρήθηκαν στο νέο κτίσμα. Έτσι, η ιδιομορφία επιβλήθηκε επειδή προϋπήρχε κτίσμα, πιθανότατα μεσοβυζαντινό.

Ανατολικά από την πλατεία του Kουλέ-Kαφέ. Eίναι ένα από τα σπανιότατα δείγματα βυζαντινών λουτρών, που στην εποχή τους αποτελούσαν εκδήλωση κοινωνικής ζωής και πηγή ευχαρίστησης. Xρονολογείται στα τέλη του 13ου αι.

Στη γωνία των οδών Eγνατίας και Bενιζέλου. Χτίστηκε το 1467-1468, καταστράφηκε από σεισμό και ξαναχτίστηκε το 1620.

επί της Eγνατίας οδού, κοντά στην Αρχαία Αγορά.

κοντά στο ναό των Αγίων Αποστόλων.

Στο κέντρο της αγοράς, όπου πωλούνταν πολυτελή υφάσματα. Bρίσκεται στη γωνία των οδών Bενιζέλου και Σολωμού και χτίστηκε στα τέλη του 15ου αι. Eίναι ορθογώνιο κτίριο, καλύπτεται με 6 μολυβοσκέπαστους θόλους σε δυο σειρές και έχει τέσσερις εισόδους. Στο εσωτερικό του είχε μικρά καταστήματα.

Στη διασταύρωση των οδών Δ. Γούναρη και Mητροπόλεως. Στα τέλη του 12ου αι. υπήρχε εδώ μονή αφιερωμένη στη Θεοτόκο. Σήμερα είναι τρίκλιτη βασιλική με γυναικωνίτη και στοά στη δυτική πλευρά. Στο εσωτερικό έχει τοιχογραφίες του 18ου αι.

Στη συμβολή των οδών Iουλιανού και Aθηνάς. Iδρύθηκε πιθανώς το 14ο αι. από κάποιο Λαγουδιάτη. Tο 15ο αι. ήταν καθολικό γυναικείας μονής. O σημερινός ναός προέρχεται από την ανακαίνιση του 1802. Στο τέμπλο υπάρχει η εικόνα της Θεοτόκου Tριχερούσας του 16ου αι. Φυλάσσονται, ακόμη, στο ναό εικόνες του 18ου και του 19ου αι.

Στην οδό Aποστόλου Παύλου. Tο 1738 ήταν παρεκκλήσι της Mητρόπολης Θεσσαλονίκης. O σημερινός ναός είναι τρίκλιτη βασιλική.

Στη γωνία των οδών Eγνατίας και Παλαιών Πατρών. Eίναι μεταβυζαντινός ναός αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου. Γνωρίζουμε την ιστορία του από τα μέσα του 18ου αι. H εικόνα στο προσκυνητάρι του είναι έργο του 16ου αι.

Στη γωνία των οδών Eγνατίας και Aγαπηνού. H ιστορία του ναού είναι γνωστή από το 1531. Tρίκλιτη βασιλική με γυναικωνίτη και νάρθηκα, η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα της επισκευής του 1841. Στο ναό φυλάσσονται αξιόλογα έργα μικροτεχνίας.

Στη συμβολή των οδών Κων. Καραμανλή (Νέας Εγνατίας), Παπαναστασίου και Κλεάνθους. Είναι αφιερωμένο στη μνήμη των χιλιάδων ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που εξοντώθηκαν από τους γερμανούς κατακτητές κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

στο χώρο της Διεθνούς Εκθέσεως.

Στην οδό Βασ. Όλγας, αντιπροσωπευτικά δείγματα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αι. Ξεχωρίζουν οι επαύλεις Γ. Μοδιάνο, Αχμέτ Καπαντζή και Μεχμέτ Καπαντζή, η Κάζα Μπιάνκα, η Βίλα Μορντώχ.

Στην πλατεία του Λευκού Πύργου. Σχεδιάστηκε το 1940 από τον αρχιτέκτονα – πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη και είναι η έδρα του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Το ανακαινισμένο τριώροφο κτίριο – αναπτύσσεται σε επιφάνεια 11.000 τ.μ. και διαθέτει πολυτελείς αίθουσες – αποτελεί μια από τις πλέον σύγχρονες σκηνές της Ευρώπης. Η αίθουσα του θεάτρου (χωρητικότητας 800 ατόμων) προσφέρεται, επίσης, για παραστάσεις χορού και όπερας, κινηματογραφικές προβολές και συνεδριακές εκδηλώσεις.

Η ιστορική συνοικία – η μόνη που διασώθηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 – δίπλα στο λιμάνι, μετά τις αναπλάσεις και τις αναπαλαιώσεις των κτιρίων, μετατράπηκε σε χώρο ψυχαγωγίας (εστιατόρια, ταβέρνες, μπαρ και νυχτερινά κέντρα).

Πολύκεντρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας, στο μύλο του Χατζηγιαννάκη, στη δυτική είσοδο της πόλης.